Kategori: Yazı ve Makaleler

Green Hill Mezarlığı Suvla Koyu tarafında güzel bir manzaraya ve gölgeli ağaçlara sahiptir. Tuz Gölü’nün doğu kıyısında yükselen Chocolate ve Green Tepeleri doğal renklerinden dolayı böyle adlandırılmışlardır ve 6. Lincolns ve 6. Borders tarafından 7 Ağustos akşamında ele geçirilmişlerdir. Green Hill arkasına aşma çabasıyla, 21 Ağustos’ta, Çanakkale cephesinin son büyük hücumu olan Scimitar Hill muharebeleri başarısızlık ile sonuçlanmıştır. Mezarlık Ağustos 1915 muharebe alanlarından tekil mezarlar ve savaş sırasında bu bölgede kullanılan mezarlıkların bir araya getirilmesi ile 1919’da oluşturulmuştur. Mezarlıkta 772 İngiliz, 2 Kanadalı, 1 Hintli ve 2169 kimliği belirsiz olmak üzere 2971 kişinin gömüldüğü mezarlıkta, 2472 isimsiz mezar ve burada gömüldüğüne inanılan veya bilinen 117 İngiliz askeri anısına anıt taşları yer almaktadır.

Mezarlık, Suvla Koyu’nda İngilizlerin Lalababa diye adlandırdıkları bir tepeciğin üzerinde yer almaktadır. Mezarlığın yapımına 1919 yılında başlandı ve 9 küçük mezarlığın ve dağınık haldeki tek mezarların birleştirilmesiyle oluşturuldu. Mezarlıktaki üç toplu parsel, 216 İngiliz askerlerinin kalıntılarını barındırmaktadır. Mezarlık kalıntılarında 163 kişiye ait bilgiler geçmektedir.

Büyük Anafarta Köyü yakınlarında İngilizlerin “Hill 60” (Bombatepe) olarak adlandırdıkları ve günümüzde batı yamacı üzerinde mevkide yer almaktadır. 27 Ağustos 1915 günü Çanakkale Kara Muharebeleri’nin son büyük çarpışması burada yaşanmış ve bu nedenle de Türk kaynaklarında Bomba Tepe veya Kayacık Ağılı Muharebesi olarak tanımlanmıştır. Müttefik askerleri 27 Ağustos 1915 günü saat 17:00’de taarruza geçmesi planlandı. Taarruz öncesi saat 16:00’da bölgedeki Türk mevzilerini hedef alan topçu ateşi açıldı. Bir saat süren topçu bombardımanının ardından İngiliz piyadeleri, Kayacık Ağılı Deresi’nin oluşturduğu vadiciğin kuzey ve güney kısmından Bomba Tepe’ye doğru üç hat halinde taarruza geçtiler.
Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerce kuzeyden yöneltilen taarruz durduruldu. Ancak Bomba Tepe’nin güneybatı yönünden gelen İngiliz kuvvetleri, bu bölgedeki bazı Türk siperlerini ele geçirmeyi başardılar. Mezarlık, muharebeler sırasında Bomba Tepe zirvesinin güneybatısındaki İngiliz siperlerinin üzerine inşa edilmiştir. Bu mezarlığa gömülen askerlerin çoğunun kimlikleri bilinmemektedir. Mezarlığın ortasında yer alan 6,7 metre yüksekliğindeki anıtın üzerinde 182 Yeni Zelanda askerinin isimleri yazılıdır. Bomba Tepe Muharebesi’nde ölen Avustralyalıların çoğunun isimleri ise Lone Pine Anıtı’nda geçmektedir. Anıtın girişe bakan batı tarafında ise şu yazı bulunmaktadır: “Burada, Ağustos 1915 ve Eylül 1915’te Hill 60 (Bomba Tepe) muharebelerinde hayatlarını kaybeden ve yerleri bilinmeyen, Yeni Zelanda er ve subaylarının isimleri kayıtlıdır.” Mezarlıkta 20’si İngiliz, 41’i Avustralyalı, 28’i Yeni Zelandalı ve 699’u kimliği meçhul olmak üzere toplam 788 kişi gömülüdür.

Anzak Koyu’nu geçtikten sonra Çaylak Dere ve Ağıl Dere denilen mevkinin ortasında kalmaktadır. Mezarlık adını Avustralya 7. Seyyar Hastane Birliği’nden almıştır. 6 Ağustos 1915 sonrasında Avustralyalılar tarafından Eylül 1915’te 7. Sahra Hastanesi kurulmuş ve bölgedeki muharebelerde yaralanan askerlere hizmet vermeye başlamıştır. Bu hastanede tedavi görürken hayatını kaybedenler ise hemen hastane önündeki düz alana gömülmüşlerdir. 1919 yılı ve sonrasında İngilizlerin bölgede yaptıkları çalışmalar sırasında yakın çevrede bulunan başka mezarlar da yerlerinden alınarak buraya getirilmiştir. Mezarlıkta 288’i İngiliz, 68’i Avustralyalı, 20’si Yeni Zelandalı, 2’si Hintli ve 262’si kimliği meçhul olmak üzere toplam 640 kişi gömülüdür

Anzak koyunun kuzeyinde Anafartalar’a giden yol üzerinde bulunan mezarlık, adını iskele (pier) ve gemiye binme işlemi (embarkation) sözcüklerinden almıştır. Burası 6 Ağustos 1915 akşamı başlayan ve bütünüyle Sarı Bayır silsilesini hedef alan düşman taarruzu sırasında Yeni Zelanda Tugayı tarafından Conkbayırı’na doğru yaklaşma istikameti olarak kullanılmış Çatlak Dere’nin oluşturduğu vadinin girişidir. Mezarlıkta 93’ü İngiliz, 125’i Avustralyalı, 64’ü Yeni Zelandalı ve 662’si kimliği meçhul olmak üzere toplam 944 asker gömülüdür.

Mezarlık No: 2 Outpost mezarlığının 100 metre kuzeyinde Şapkatepe’nin hemen altında yer alır. Mezarlıkta isimleri bilinen 2 İngiliz askeri ile birlikte 150 askerin mezarları bulunmaktadır. Ayrıca burada gömüldüğü bilinen ve ya varsayılan 13 Yeni Zelandalı, 8 Avustralyalı, 10 İngiliz askeri buraya gömülmüştür.

Bu mezarlık Anzak tören alanına yaklaşık 400 metre mesafede, yolun hemen sol yanındadır. Muharebeler sırasında oluşturulmuş olup 1919’dan sonra çevredeki muhtelif mezarlar da taşınmıştır. Mezarlık adını bu mezarda Canterbury Taburu’ndan almaktadır. Mezarlıkta, kimliği belirlenmiş 26 Yeni Zelanda askerinin yanı sıra kimliği meçhul 1 olmak üzere toplam 27 kişi gömülüdür.

Yarımadası sınırlarındaki en küçük müttefik mezarlığı Plugge’s Plateau Mezarlığı’dır. Adını bu mevkiiye karargâhını kuran Auckland taburu komutanı Albay Arthur Plugge’dan almaktadır. Anzak birliklerinin erzak depoladığı ve temiz su depolarının bulunduğu bölge oluşuyla önem taşımaktadır. Bu tepe Türk askerleri tarafından Haintepe olarak anılan tepede 25 Nisan günü 27’nci Alay 2. Tabur 8. Bölük 2. Takım bu tepede konuşlanmış ve çıkarmaya ilk ateşi açmışlardır. Mezarlıkta 12 Avustralyalı, 8 Y. Zelandalı, 3 kimliği bilinmeyen ve 1 milliyeti bilinmeyen kişi gömülüdür.

Küçük Arıburnu’ndan Hain Tepe’ye doğru uzanan MacLagan Sırtı’nın güneyinde yer alan dereye ve bunun yakın çevresine verilen isimdir. Türk haritalarında “Büyük Dere” olarak tanımlanmıştır. Çanakkale Kara Muharebeleri sırasında Kaba Tepe’nin doğu yamacında mevzilenmiş Türk topçusu, Büyük Dere’nin denize döküldüğü bölgeyi ve vadi girişini fırsat buldukça ateş altına almıştır. Türk topçusunun kullandığı, havada ve belli bir yükseklikte paralanan ve etrafa şarapnel misketleri saçan ihtiraklı mermiler nedeniyle Anzaklar tarafından “Şarapnel Vadisi” olarak adlandırılmıştır. İngilizler tarafından günümüzdeki haliyle 1919 – 1923 döneminde yaptırılan mezarlıkta, muharebeler sırasında buraya gömülmüş 28’i İngiliz, 527’si Avustralyalı, 56’sı Yeni Zelandalı ve 72’si kimliği meçhul olmak üzere toplam 683 asker yatmaktadır

Kabatepe’den Anafartalar’a doğru sahilden ilerliyoruz. Anzak koyuna varmadan solda küçük tepede bu kitabeyi görürüz. 25 Nisan ‘da çıkartma yapan Anzak kuvvetleri karşısında ilk saatlerde 27. Alay’ın 8. bölüğünden küçük bir Türk bölüğü vardı. Bu Kitabe ilk çıkartma günü burayı kahramanca savunan bu küçük bölük anısına yapılmıştır.

”27nci Piyade Alayının 8nci Bölüğünden bir takım, 25 Nisan 1915 günü sabaha karşı Arıburnu kıyılarına çıkan Anzak Kolordusunun 1500 kişilik ilk kademesine ağır kayıplar verdirerek, kıyının dik yamaçlarına sığınmak zorunda bırakmıştı.”

Sabah saatlerinde karaya ayak basan müttefik askerlerinin sayısının artması üzerine 27. Alay’ın 8. bölüğünün dayanması da güçleşir. Beklenen emrin gelmesi üzerine 27. Alay’ın Eceabat Topzeytinlik’te bulunan diğer iki taburunun da peyderpey savaşa girmesi ve ilerleyen saatlerde 57. Alay’ın da cepheye yetişmesi ile Anzak ilerleyişi durdurulmuş, hatta denize dökülme aşamasına gelinmiştir.

Shell Green, Arıburnu bölgesinin en güneyinde, denize doğru uzaman meyilli ve geniş bir arazide bulunmaktadır. Mezar ismini Türk askerleri tarafından sık sık mermi (shell) yağmuruna tutulmasından almıştır. Müttefik askerlerinin kuzey cephesini boşalttıkları 17 Aralık’ta bile burada kriket oynadıkları aktarılır. Shell Green’in güneyinde savaş sırasında 2 mezarlık vardı. 1919’da muharebe alanında bulunan 64 mezar ve yakın çevredeki 4 küçük mezarında bu noktada toplanması ile Shell Green oluşturulmuştur. Bu mezarlıkta 1 İngiliz ve 408 Avustralyalı asker yatmaktadır.